‘Kinderen vinden de natuur gewoon heel erg leuk’

“Een plein zonder tegels? Dat willen onze kinderen echt niet! Die willen voetballen! Maar als de tegels weg zijn en het schoolplein is omgetoverd in een natuurlandschap is het gedaan met het voetballen. Klauteren in bomen, tuinieren in de moestuin of waterwijs worden met regenwaterstromen – kinderen vinden de natuur gewoon heel erg leuk.” Dat zegt Barry Bimmerman, met Timo Smith, eigenaar van De Twee Heren in Grootebroek. De twee hebben een duidelijke missie: mensen verbinden met de natuur. 

Vanuit de kop van Noord-Holland, gevestigd op een plek in een verkaveld polderlandschap waar, na de kaalslag van de verkaveling, reconstructie van de natuur volop gaande is en waar langs slingerende welen een aantrekkelijk natuurlandschap is ontstaan, werkt De Twee Heren aan de uitrol van hun missie: “Wij zijn echte  vergroeners. Natuurspeelplaatsen, openbare groenplekken en recreatieterreinen ontwerpen, realiseren en onderhouden. Dat is wat wij doen.” 

Eerste schreden 
Met dat uitgangspunt ontwierp De Twee Heren zo’n tien jaar geleden al extreem groene schoolpleinen. Hele mooie ontwerpen, super groen, met overwegend inheemse planten. Maar er was toentertijd nauwelijks onderhoudsbudget, dat kwam de kwaliteit niet ten goede. De natuurspeelplaats werd een ‘blubberplein’. Toen opdrachtgevers door hadden dat niet alleen in de aanleg maar ook in het onderhoud geïnvesteerd moest worden, kregen de groene schoolpleinen van De Twee Heren de wind in de zeilen. Ze ontwierpen tal van natuurspeelplaatsen, van plekken met speeltoestellen van vooral natuurlijke materialen tot mini natuurlandschappen. Die laatste hebben de voorkeur van De Twee Heren: “Het zijn plekken waar kinderen de verbinding met de natuur ervaren, die hun creativiteit stimuleert en waar ze worden uitgedaagd.  Dit is een schoolplein die een werkelijk positieve verandering te weeg brengt.” 

De Wereldboom 
De Twee Heren hebben inmiddels heel veel van die mini natuurlandschappen gerealiseerd. Zoals bij Humanistisch Kind Centrum de Wereldboom in Amsterdam Zuid. HKC de Wereldboom combineert kinderopvang, regulier en speciaal (basis) onderwijs onder één dak. Het kindcentrum is gehuisvest in een prachtig, duurzaam gebouw en ligt ingebed in een natuurlijk ingerichte buitenspeelruimte, ontworpen, uitgevoerd en beheerd door De Twee Heren. In de groep én tijdens groene uitstapjes op het plein leren de kinderen over duurzaamheid, gezondheid en klimaat. Om het buitenleren te faciliteren is in het natuurlandschap onder meer een meanderend muurtje gebouwd, op zithoogte, met inhammen waar groepjes leerlingen zich terug kunnen trekken voor buitenlessen. 

Water 
In de groene oase van de Wereldboom lopen leren en buitenspelen in elkaar over. Kinderen kunnen in bomen klimmen, tuinieren in de moestuin of met water spelen. Bimmerman over dat laatste: “Water is altijd een succesnummer. Dit vaak tegen de zin van veel meesters en juffen, en ouders.  Want water mondt uit in een ‘baggerbende’, mopperen ze. Maar kinderen hou je niet weg van waterspeelplaatsen. De waterpomp is het eerste waar ze naar toe rennen. Zand en water zijn een ‘must have’ voor elk plein.” 

Zeven pijlers 
Regenwater noemt Bimmerman ‘een van de zeven pijlers van een groen schoolplein’, en is in de visie van De Twee Heren mooi te combineren met bijvoorbeeld schelpenpaden en wadi’s, wat weer bijdraagt aan een optimale regenwaterinfiltratie in het terrein.  

Een tweede pijler is duurzaamheid. Duurzaamheid kan op verschillende manieren worden gerealiseerd, zoals hergebruik van tegels om muurtjes te maken, zoals het eerder genoemd muurtje  op het schoolplein van  de Wereldboom. Of door grond te verplaatsen om een nieuw landschap te creëren. Een ander voorbeeld is snoeiafval, om een takkenril te maken die als natuurlijke  afscheiding kan fungeren.  

De derde pijler van een groen schoolplein is bewegen. Met tal van uitdagingen en voorzieningen stimuleert De Twee Heren het bewegen, met oog voor de  verschillende leeftijdsgroepen (zodat kinderen geen last van elkaar hebben). Aandachtspunt in het ontwerp van is ook dat er op de natuurspeelplaats voldoende afwisseling is in druk en rustig spel.  

Educatie is de vierde pijler. Gym, taal, rekenen,  wereldoriëntatie – eigenlijk het gehele lesprogramma kan buiten plaats vinden, mits het ontwerp daarop is afgestemd, met zitplekken voor kleine groepen, met een amfitheater, moestuintjes, insectenhotels en andere, vaak heel simpele voorzieningen. 

De vijfde pijler is groen. “Groen is de basis van elk ontwerp dat wij maken. Bomen, struiken, vaste planten, wilde bloemen – met groen kun je zoveel doen. Wij zorgen ervoor dat een schoolplein groen wordt en zo mogelijk nog belangrijker: dat het ook groen blijft.” 

Participatie is de zesde pijler. Om een breed draagvlak voor het groene schoolplein te creëren is het van belang stakeholders (ouders, leerkrachten, kinderen, omwonenden) te betrekken.  En dat gedurende de gehele cyclus, van visie naar ontwerp, van uitvoering naar beheer. De Twee Heren ontwikkelde tools voor participatie, zoals roadmaps,, knipbladen, workshops en buurtbijeenkomsten.  

De zevende en laatste pijler van een groen plein is onderhoud. Deels kan dit in handen komen van kinderen, ouders en vrijwilligers. Voor het professionele onderhoud van groen en toestellen (inclusief inspecties) is het van belang externe partijen te betrekken.  

Stappenplan 
Die pijlers zijn van belang voor een opdrachtgevende partij. “Waar moet je aan denken als je een groen schoolplein wilt inrichten? Welke aspecten komen dan om de hoek kijken? Zie de pijlers als  richtsnoer in de ideevorming en als input voor interne gesprekken binnen de school.” De volgende fase behelst introductie van een stappenplan. Hierin zijn de verschillende fases vastgelegd die leiden tot realisering en onderhoud van een groen schoolplein.  Kennismaking van stakeholders inclusief De Twee Heren is de eerste stap (past onze filosofie bij jullie wensen?), met als resultante een ontwerpofferte, waarin ook participatie (wat willen de kinderen?) en een inventarisatie (huidige situatie is startpunt voor het nieuwe plein) een plek krijgen. Die eerste stap vormt de input voor een crashsessie. De Twee Heren, schoolleider, projectteam, leerkrachten leerlingenraad, ouders en buurtbewoners laten zich dan horen. Smith licht toe: “Tijdens deze brainstorm sessie zoeken we echt de grens op. Hoe wild en hoe natuurlijk wil je het hebben? Wat voor type beplanting gaan we doen? En welke ondergronden hebben we op het oog? Los, vast? Doel van de crashsessie is dat we de contouren van het beoogde groene schoolplein scherp krijgen.” De crashsessie vertaalt zich in een eerste schetsontwerp dat na een schetsoverleg resulteert in een voorlopig ontwerp. Na overleg over dit onderwerp volgt dan in week 12 van het proces het definitief ontwerp. Waarna planoverleg plaatsvindt, met het projectteam, schoolleiding en – bestuur, en De Twee Heren. En dan start de voorbereiding, uitvoering en aanleg van het schoolplein. Met daarbij afspraken over onderhoud en beheer. Gemiddelde duur van het gehele traject inclusief oplevering is ++weken. 

Unieke leefplekken 
Smith slaat de documentatiemap, met daarin het stappenplan, dicht. We maken nog even een wandeling door het bedrijf en het omliggende terrein van De Twee Heren. Met koffie in de hand staan we in de timmerwerkplaats. “Binnen onze projecten werken we met duurzame en zoveel mogelijk hergebruikte materialen, we hanteren het principe van cradle to cradle. Hier maken we onder meer houten speelobjecten, hutten, hekwerken.”  Dan lopen we een kas binnen met een tropische binnentuin inclusief waterpartij, een inspirerende, natuurlijke ruimte die De Twee Heren gebruikt voor bijeenkomsten. Na deze tropische verrassing staan we weer buiten en lopen over een groot opslagterrein met onder meer robynia stammen, hoog opgetast. En dan kijken we uit over een kaal stuk landbouwgrond met op de achtergrond  bosschages, langs meanderende welen, een aantrekkelijk natuurlandschap opgebloeid in het verkavelde polderlandschap.  Die natuurlijke reconstructie is exemplarisch voor wat De Twee Heren nastreeft op schoolpleinen en – breder gezien – ook in woonwijken. “Ons doel is het ontwerpen van unieke leefplekken die rust uitstralen en positief werken op mens en omgeving. Ook in woonwijken. Want het is geweldig om groen en natuurspelen te integreren. Spelen vanaf de voordeur; meer natuur in de stad! Kinderen spelen rustiger en de woonwijk wordt mooier en duurzamer.”