Echt buiten spelen in De Wijde Wereld

Bij dat opgroeien speelt het vrije spel een cruciale rol. Van Zutphen vindt dat de huidige maatschappij voortdurend bezig is alles voor kinderen te organiseren. Daardoor zijn ze op hun achttiende volgens hem niet meer in staat hun eigen leven vorm te geven. Om ze dat aan te leren, laat hij hen drie dagen per week drie keer per dag een half uur in een speciaal daarvoor geschikte ruimte – hetzij binnen, hetzij buiten – vrij spelen: “De kinderen moeten dan zelf initiatief nemen, zelf afspraken maken en zelf spelvormen bedenken. Wij willen als school de kinderen faciliteren om elkaar in een ongeorganiseerde omgeving te ontmoeten en het daar met elkaar te stellen.

Zo leer je als kind al om kleine probleempjes op te lossen en om beslissingen te nemen, iets wat je later als volwassene ook van pas komt. En we kiezen er bewust voor om kinderen tijdens de lunch steeds naast andere kinderen aan tafel te zetten, zodat ze leren om met uiteenlopende kinderen om te gaan.”

Onderwijs en opvang zitten bij De Wijde Wereld in blokken verspreid in een dagarrangement. Van Zutphen: “Daardoor krijg je een dynamiek door de dag heen, waarbij kinderen ontspanning en inspanning hebben. Bovendien zijn onderwijs en opvang geïntegreerd, waardoor je samenhang tussen beide onderdelen hebt.”

Maatwerk

Het gebouw, dat dateert uit 2012, is ontworpen door RAFFAAN Architecten uit Uden. “Het is een maatwerk voor dit concept”, aldus Van Zutphen. Het gebouw heeft de typologie van een boerenerf, maar er zit ook veel ‘gewoon boerenverstand’ in. “Alle lokalen liggen aan de noordkant. Dat is handig, want je hebt nooit last van de zon, bijvoorbeeld op je digibord, of van warmte-instraling. Aan de zuidkant spelen de kinderen. Doordat er in de school een overgang is van noord naar zuid via lokaal, gang en wereldtijd naar buitenspelen heb je in het lokaal nooit last van buiten spelende kinderen.”

Aan de zuidkant is er een schuin dak met zonnepanelen. Het dak heeft enorme luifels. “Dat is vanwege de beschutting. Het lost een paar problemen op. Je houdt de zon en de regen weg. De hele pui heeft in de toekomst amper nog onderhoud nodig, want die blijft droog en heeft eigenlijk geen last van weersinvloeden. En - het belangrijkste - kinderen kunnen op het plein buiten spelen als de zon te fel schijnt of als het hard regent.”

Flexibel

Omdat het gebouw is ontworpen voor een nieuw concept is bewust gekozen voor een flexibele inrichting met bijna alleen maar uitneembare wanden. “We dachten: we kunnen er zelf bij de start wel van overtuigd zijn dat onze filosofie klopt, maar dat moet nog wel blijken.”

Van Zutphen is een voorstander van natuurlijke speelterreinen. Wel ziet hij te vaak dat ze in omvang beperkt zijn en dat er te veel kinderen op moeten spelen. “Als je 200 kinderen tegelijk laat spelen op 600 vierkante meter blijft het gras niet lang groen.” De Wijde Wereld lost dit op door verspreid over de dag kinderen buiten te laten spelen, zodat het schoolplein nooit overbelast raakt. Inclusief het stukje natuurlijk speelterrein.

Omdat hij wel het belang van groen en natuur inzag, koos Van Zutphen tegen de wil van de gemeente - die de school in het centrum wilde - voor een locatie voor De Wijde Wereld aan de rand van Uden, grenzend aan het Zuiderpark en met sportverenigingen in de buurt. “Sportverenigingen komen hier regelmatig clinics geven, meestal op uitnodiging van onze vakdocenten. Daarnaast doen we mee aan de Sportieve School, een project voor alle scholen vanuit de gemeente.”

Echt buiten

Van Zutphen is blij met de locatie: “Als kinderen hier buiten spelen, spelen ze echt buiten. Zelf groeide ik op op een boerderij. Als ik dan boos was, ging ik naar de hooizolder of trapte ik een bal weg. Die lag dan echter vervolgens nog steeds op het erf. Datzelfde geldt hier ook: een weggetrapte bal ligt nog altijd in het park. Zelf vind ik de combinatie park-schoolplein mooi: er is enerzijds veel groen en anderzijds een plek om gewoon lekker te rennen, te klimmen en te sporten.”

De Wijde Wereld betrekt de openbare ruimte van het Zuiderpark bewust bij de activiteiten van de school. “Door de seizoenen heen is er altijd een klas die met een pedagogisch medewerker in het park aan het spelen is. Dat kan prima, want het enige verkeer dat er langskomt zijn fietsers.”

Ook over de inrichting van het schoolplein is goed nagedacht. Zo is er vanaf het begin bewust gekozen voor een sportkooi met een 2,5 meter hoog hek. “Je hebt nu eenmaal altijd kinderen die tegen een bal willen trappen. Toch zie je bijna nergens in Nederland schoolpleinen waar het gewoon mag. Bij ons wel. En daardoor hebben de andere kinderen er geen last van.” De kooi heeft een flink formaat, 10 bij 20 meter. “Kleiner moet je een voetbalkooi niet maken. Op deze manier kun je probleemloos vijf tegen vijf of zes tegen zes spelen. Bovendien kun je sprintjes trekken en hard trappen.”

Hangen, klimmen, glijden

Op het plein staat ook een klimtoestel. Van Zutphen is geen voorstander van prachtige, fraai beschilderde toestellen met huisjes. “Dat is leuk bij de eerste aanblik, maar daarna boeit het de kinderen niet. Die willen gewoon ergens aan kunnen hangen, ergens op kunnen klimmen en ergens vanaf glijden. Aan die simpele voorwaarden voldoet ons toestel: een net om omhoog te klimmen, een plateau om op te staan en een aantal horizontale sporten waar je onderaan kunt hangen. Meer is niet nodig.” Een interactief toestel met allerlei elektronica past niet in de filosofie van Van Zutphen: “Dat is weer georganiseerd. Het toestel gaat tegen je zeggen wat je moet doen, we prikkelen liever de fantasie van de kinderen.”

Het hele plein is 1848 vierkante meter. “Dat is ruim boven de norm van 600 vierkante meter. Daarnaast zijn, ik zei het al eerder, onze kinderen nooit tegelijk buiten. Het plein is continu bezet, maar maximaal door een zesde van de school. Kinderen hebben dus altijd alle ruimte. Bovendien mogen ze er altijd minimaal een half uur spelen. Door die opzet hoeven we geen onderscheid te maken tussen kinderen uit groep 1 en uit groep 8. Dat heeft nog een pedagogisch voordeel: het zijn niet meer afzonderlijke groepen, jonge kinderen leren op zo’n manier van oudere kinderen en kinderen van vier tot twaalf leren op een natuurlijke manier met elkaar om te gaan. Natuurlijk moet je wel een grens trekken: de kinderen van het kinderdagverblijf - tot vier jaar - hebben wel een afgezet hoekje.”

Totaalplaatje

De Wijde Wereld is geen Sportieve School of Gezonde School. Ook doet de school niet mee aan projecten zoals Jongeren Op Gezond Gewicht. “Al die vignetten dekken niet de lading van wat wij doen. Bij ons biedt het totaalplaatje de kwaliteit die we als Speelleercentrum willen bieden. Bovendien doen we alles al wat de overheid op allerlei losse fronten graag zou willen zien: we bieden tussen negen en vijf gezonde voeding, drinken water, zorgen dat kinderen veel bewegen en niet te vergeten: we geven goed onderwijs.”

Dit artikel verscheen in BuitenSpelen 1 van 2018. Het magazine is te downloaden in onze bibliotheek.

Auteur: Peter Bekkering