Versus: de speelscan

Met behulp van de door Hogeschool Windesheim ontwikkelde SpeelScan kan de bruikbaarheid en benutting van een speelplek in kaart worden gebracht. Maar biedt de SpeelScan voldoende handvatten bij het maken van die keuzes? Marianne Labré en Ingrid Bakker gaan in discussie.

Marianne Labre

“De speelscan als enige instrument gebruiken om een gemeente toe te laten een speelterrein te behouden of niet, is té kort door de bocht:  

• De SpeelScan verhoudt het ene terrein niet tot andere terreinen binnen dezelfde wijk; belangrijk met het oog op spreiding  en complementariteit van speelfuncties voor verschillende leeftijdsgroepen.
• Er staat niets rond bereikbaarheid van het terrein (≠ toegankelijkheid);
• V erhoudingsgewijs voeren vragen rond veiligheid de boventoon ten opzichte van elementen die de aantrekkelijkheid, speelsheid en belevingswaarde in kaart brengen.

Kinderen en jongeren niet betrekken bij het begin van het traject rond (her)aanleg en invulling van speelterreinen, vraagt om een mismatch tussen terrein en potentieel gebruiker. De speelscan als enig instrument is dan ook een veel te enge benadering als basis.”

Ingrid Bakker

"De SpeelScan is ontwikkeld als instrument voor gemeenten (w.o. beheerders) om na te gaan of hun bestaande speelplekken optimaal en zoals beoogd gebruikt worden. Ik ben het met Marianne eens dat een koppeling met de waardering van de gebruikers (de kinderen en jongeren) de gemeente nog meer inzicht kan bieden in die genoemde aangrijpingspunten voor verbetering, maar het instrument is nadrukkelijk niet ontwikkeld om te gebruiken bij het aanleggen van nieuwe speelplekken.

Terug naar de stelling waarin de term ‘toereikend’ wordt genoemd, kan ik dan ook stellen dat de SpeelScan weliswaar een groot aantal objectieve fysieke en sociale kwaliteitsmaten in beeld brengt, maar op zich niet toereikend is om de kwaliteit in zijn geheel te beoordelen. Daar is de mening van kinderen en jongeren als subjectieve maat minstens zo belangrijk in.

Wèl biedt het de gemeente waardevolle eerste input om bijvoorbeeld het gesprek met ouders, kinderen en andere bewoners rondom veranderingen in speelruimte in hun woonomgeving aan te kunnen vangen. Bij voorkeur met de input van alle speelplekken in de nabije omgeving"

Marianne Labre

"In de inleiding van de Speelscan staat: “Voor wie - Met dit instrument hebben gemeenten de mogelijkheid na te gaan of hun speelplekken optimaal en zoals beoogd gebruikt worden. Op basis daarvan kunnen ze hun speelruimtebudget zo optimaal mogelijk inzetten en gegronde keuzes maken ten aanzien van behoud, verbetering of sanering.” Hiermee wordt aangegeven dat het instrument wel degelijk kan aangewend worden om drastische (schrap-)beslissingen te nemen… dit terwijl nergens ‘het waarom’ en ruimere context van al of niet benutten naar boven komt. Goed beleid start met gesprekken vóór de aanleg van bijvoorbeeld speelterreinen waarbij de noden en behoeften van de kinderen en jongeren maar ook de bezorgdheden van de omgeving deel uitmaken van het basispakket van waaruit ontwerpers vertrekken. De Speelscan mag geen instrument zijn om nadien door de gemeente als alibi gebruikt te worden om een op voorhand verkeerde aanpak te legitimeren."

Ingrid Bakker:

"In veel gemeenten is een aantal jaar geleden ruim geïnvesteerd in het creëren van extra speelplekken. Daarbij is de aandacht vooral uitgegaan naar de geografische dekking en spreiding: kwantiteit in plaats van kwaliteit. Met het huidige beperkte budget van veel gemeenten is deze situatie niet meer houdbaar en ook niet altijd wenselijk.

De vragen in het eerste deel van de SpeelScan richten zich op de inrichting van de speelplek, de speel- en beweegmogelijkheden, de mate van uitdaging, de veiligheid en de staat van het onderhoud van zowel de speelplek zelf als van de ruimte daaromheen. Met het tweede deel wordt het gebruik van de speelplek geobserveerd.

Na het vaststellen van het gebruik van een speelplek zouden de gemeenten moeten proberen te achterhalen hoe de bevindingen te verklaren zijn en hoe een en ander eventueel verbeterd kan worden. Soms kan het betekenen dat het saneren van een weinig tot niet gebruikte speelplek budget oplevert voor een andere speelplek. Het opnemen van een dergelijke zinsnede in de inleiding van de SpeelScan zou inderdaad een goede aanvulling kunnen zijn."

Marianne Labre

Klinkt als de omgekeerde wereld... De jeugd mag echter geen ‘kind van de rekening’ worden door de beleidskeuzes uit het verleden. Verschillende aspecten komen hier bij mij op:

• Spreiding van spel- en ontmoetingsplekken in een buurt/wijk blijft belangrijk! 
• Kwaliteitsvol betekent ook niet altijd hetzelfde als speeltoestel. Dat laatste kost inderdaad heel wat bij aankoop en plaatsing maar ook later met betrekking tot beheer en onderhoud.
• Vragen naar wat (speelfuncties) kinderen graag spelen (en niet welk toestel ze willen) en dit vertalen naar een speelterrein waar een combi wordt gemaakt tussen speeltoestellen maar minstens evenveel gebruik wordt gemaakt van omgevingsfactoren levert veel meer draagvlak op en dus ook veel meer gebruik en kost ook minder.

Het is belangrijk dat gemeenten blijven kiezen voor hun jonge bewoners en hen ook au sérieux nemen. Een weldoordacht jeugdbeleid dat kinderen en jongeren centraal stelt is het investeren meer dan waard!

Ingrid Bakker:

Marianne, ik ben het echt wel met je eens. De genoemde punten zoals speelfuncties, diversiteit, niveauverschillen, actieradius en verzorgingsgebied worden ook meegenomen in de SpeelScan.

Maar het is nu eenmaal wel de huidige realiteit. Veel gemeenten zijn genoodzaakt hun speelruimtebeleid met minder budget uit te voeren en willen daarbij niet inboeten op kwaliteit. Bij rondvraag langs gemeenten is gebleken dat de SpeelScan vooral gebruikt wordt of zal worden bij het inventariseren van potentiële ‘groeidiamanten’ en voor het reduceren van on(heus)-gebruikte speelplekken.

Terugkomend op de stelling of de SpeelScan toereikend is bij het beoordelen van de kwaliteit van een speelplek zou ik willen aangeven dat het gebruiken van de SpeelScan als eerste inventarisatie van kansen en pijnpunten samen zou moeten gaan met de inbreng van belanghebbenden, waaronder uiteraard de kinderen en jongeren.