Buitenspelen is een vak apart

Makkelijk en goedkoop in onderhoud. Dat zijn in toenemende mate leidende criteria geworden in het beheer van de openbare ruimte. Vanuit maatschappelijke opgaven - klimaatadaptatie, duurzaam waterbeheer of biodiversiteit - is er soms nog wat ruimte en geld voor iets extra’s. Maar dat is mondjesmaat. Kwaliteitscriteria als beleving en uitdaging zijn op de achtergrond geraakt. Temeer om dat die criteria moeilijk zijn te kwantificeren. Gevolg is dat steeds meer vierkante meters uitdagende speelplekken uit de openbare ruimte verdwijnen en dat kinderen meer en meer zijn aangewezen op formele speelplekken: een openbare speelplek ter grootte van een postzegel of het schoolplein in de wijk.  

Facilitair manager  

Het takenpakket van beheerders verandert. In de huidige participatiesamenleving krijgen ze de rol toebedeeld van facilitair manager en ondersteunend participant in plaats van regisseur van het proces. Helaas zie ik dat zij zichzelf in hun eigen rol als professional vaak tekort doen. Zo komt het regelmatig voor dat bewoners tijdens participatiebijeenkomsten mogen kiezen uit drie of meer ontwerpen van leveranciers en uitvoerende bedrijven, waarbij het mooiste presentatieplaatje wint. Of dat ook de speelplek is met de meeste uitdaging en beleving is maar afwachten. Bewoners hebben niet de kennis en ervaring om daar goed op te kunnen beoordelen. Ik zie veel liever dat dergelijke keuzes door gemeentelijke ambtenaren worden gemaakt. 

Onafhankelijke ontwerpers  

Gelukkig zijn er ook gemeentes die het anders doen. Zij zetten professionals in op het vlak waar ieders expertise ligt. Voor bewonersparticipatie maken deze gemeenten gebruik van de eigen gemeentelijke kanalen en organisatiestructuren. Bewoners wordt aan de voorkant gevraagd input te leveren, waarmee een speelruimteontwerper aan het werk gezet wordt. Dit kan een ontwerper zijn van een leverancier, maar steeds vaker worden onafhankelijke ontwerpers ingezet om speelruimte te ontwikkelen. Met oog voor maatschappelijke opgaves (klimaat, duurzaamheid en biodiversiteit). De gemeentes schakelen vervolgens totaal-terreininrichters in voor de aanleg van de speelplekken. Aannemers met kennis en ervaring rondom spelen en verhardingen en groenvoorzieningen. Toestelleveranciers worden ingeschakeld voor het leveren (en soms ook plaatsen) van de speeltoestellen die door de ontwerper zijn ingetekend. Dit is een werkwijze die niet meer draait om ‘de mooiste verkooppresentatie’ maar waarin veel meer ruimte en aandacht is voor de inhoud, voor ruimtes die uitdagend zijn en die volop inzetten op beleving. 

Integrale visie  

Formele speelruimtes worden vaker vanuit een integrale visie benaderd en opengebroken. De ruimte voor spelen krijgt er functies bij en wordt ingezet voor andere maatschappelijke opgaves. Een positieve ontwikkeling voor het spelen want vanuit zo’n integrale benadering die zich uitstrekt over de gehele buitenruimte ontstaat zo meer ruimte juist ook voor het spelende kind. Tegelijk is dit ook een bedreiging omdat door de implementatie van andere functies de speelwaarde in het gedrang kan komen. 

Groene, blauwe en gezonde schoolpleinen 

Afgelopen jaren staan groene, blauwe en gezonde schoolpleinen in de spotlight. Pleinen waar meer ruimte is voor klimaatadaptatie, hemelwaterinfiltratie, biodiversiteit en natuur. Maar geld hiervoor…dat zit niet in de onderwijsgelden. Onderwijsorganisaties zijn daarom aangewezen op goede doelen, sponsoren, inzamelingsacties en dergelijke. Harken voor iedere euro. Het meeste geld komt binnen via subsidieregelingen. Maar dan moet er wel een plan worden gemaakt door een professional. Een kindertekening, een ontwerp op achterkant van een sigarendoosje, of een door de leerkracht uitgetekend plan op ruitjespapier is onvoldoende basis voor toekenning van subsidies. De toegevoegde waarde van een professional wordt hier duidelijk erkend.  

Aanbesteding 

Hier loop ik wel geregeld tegen het feit aan dat een professional erbij wordt gehaald met het verzoek om het hele proces te begeleiden, van wens tot einde realisatie. Maar hoeveel uren (en hoeveel geld) stop je in dergelijk processen? Wanneer is het nog toegevoegde waarde en wanneer gaat het ten koste van inrichting van de speelruimte? Onze kennis, ervaring en ideeën zijn alleen van toegevoegde waarde als die gedurende het gehele proces overeind blijven en niet worden wegbezuinigd. Daarom zetten wijs als ontwerpers zich in om de juiste aannemers in te schakelen voor de realisatie van het schoolplein. Met een goed basisontwerp kunnen aannemers op basis van de eigen expertise kiezen voor de juiste materialen en kwaliteiten. Een bestekstekening is niet nodig. Dat scheelt in het tekenwerk zodat meer geld over blijft voor de realisatie. Dit vraagt wel om een andere vorm van aanbesteden en niet gunnen op prijs.  

Recreatievak 

Recreatieondernemers weten dat er geld is te verdienen aan spelende kinderen. Hoe meer uitdaging kinderen ervaren in een speelruimte en hoe meer avonturen zij er kunnen beleven, hoe langer zij daar willen spelen. Dat houdt in dat (groot)ouders langer op het terras zitten en meer uitgeven aan consumpties. En ook het ‘terugkompercentage’ van bezoekers wordt duidelijk gezien. Welk pannenkoekenhuis, museum, dierentuin, attractie- of bungalowpark heeft afgelopen jaren nog niet geïnvesteerd in hun speelruimte?  

Conclusie 

In de formele speelruimte zie ik dat kinderen aan de winnende hand zijn doordat steeds meer kennis en ervaring van verschillende professionals worden ingezet. Nu maar hopen dat deze trend zich doorzet in andere delen van de openbare ruimte, zodat kinderen ook daar meer avontuur en beleving gaan ervaren.  

Dit artikel is verschenen in BuitenSpelen 04/2022. Lees meer van BuitenSpelen in onze digitale bibliotheek.